عین لام

ان شالله

سلام
مد این حرفها گذشته جوان

همانطور
که کتابها را برایتان گشتیم
تا غذایتان را پیدا کنیم
دعایتان هم
هم

 شرایط استجابت دعا از دیدگاه روایات‏
1- تناسب انواع گوناگون دعا، با حالات دعاکننده. (1) در روایت آمده است: «امام صادق علیه السّلام کف دستان مبارکش را به سوى آسمان گشود و فرمود: «رغبت» این است، و پشت دستان خویش را به سوى آسمان قرار داد و فرمود: «رهبت» این است، و انگشتان شریف خویش را به سمت راست و چپ حرکت داد و فرمود: «تضرّع» این است، و تنها یک انگشت خود را بالا و پایین برد و فرمود: «تبتّل» این است، و دستش را در برابر صورت مبارکش به سمت قبله دراز کرد و فرمود: «ابتهال» این است. سپس فرمود: تا قطره اشک بر صورتت جارى نگشته، ابتهال مکن.» (2) در حدیث دیگرى از امام صادق- صلوات اللَّه علیه- آمده است: «استکانت» در دعا این است که دعاکننده هنگام دعا، دستانش را بر دوشانه‏اش قرار دهد.» یکى از احتمالاتى که ممکن است مقصود از این اشارات باشد آن است که گشودن دست در حالت «رغبت»، به حال کسى که به خداوند- جلّ جلاله- امید دارد، و حسن ظنّش به تفضّل او بر خوف از جلال عظمتش فزونى دارد، نزدیکتر است، لذا شخص راغب همواره خواهان ایمنى است، و کف دستش را مى‏گشاید تا احسان خداوند در آن فرود آید.
و شاید مقصود از حالت «رهبت» و پشت دستها را به سوى آسمان نمودن، این باشد که بنده با زبان حال خاکسارى، به مالک دار فنا و بقا مى‏گوید: من جرأت آن را
                    
ندارم که کف دستهایم را به سوى تو بگشایم، لذا از روى ذلّت و شرمندگى در پیشگاهت، کف دستهایم را رو به زمین قرار داده‏ام.
و شاید مراد از حرکت دادن انگشتان به راست و چپ در حالت «تضرّع» این باشد که گویى شخص تضرّع‏کننده به شیوه زن فرزند مرده در هنگام مصیبت بیمناک، دستانش را بر گردانده و با پشت و رو نمودن و راست و چپ کردن آنها، گریسته و نوحه سرایى مى‏کند.
و شاید منظور از «تبتّل» و بالا و پایین بردن یک انگشت بر اساس معناى «تبتّل» در لغت که «انقطاع و بریدن و گسستن» است، این باشد که گویا شخصى که تبتّل مى‏کند مى‏خواهد بگوید: من تنها و تنها به سوى تو آمده و از همه بریده‏ام، زیرا تنها تو شایسته پرستش هستى، و با یک انگشت و نه با همه انگشتان، بر یگانگى و وحدانیّت خداوند سبحان اشاره مى‏نماید. و این مقام ارجمند و بزرگى است، لذا بنده نباید آن را ادّعا کند، جز هنگامى که اشک از چشمانش جارى گردیده، و بسان برده ذلیل در پیشگاه حضرت حقّ ایستاده، و به جاى درخواست آمال و آرزوها و ذکر خواسته خویش، توجّه تامّ به خداوند صاحب جلال و عظمت داشته باشد.
و گویا مقصود از «ابتهال» و دراز کردن دست در برابر صورت رو به سمت قبله، نوعى از اقسام بندگى و خاکسارى باشد.
و شاید منظور از «استکانت» و گذاشتن دستها بر شانه‏ها، این باشد که گویا دعاکننده با این حالت مى‏خواهد بگوید: من همانند برده جنایتکار- که با حالت اسارت، و در حالى که در بند است و او را به غلّ و زنجیر بسته و به سوى مولایش مى‏برند و در پیشگاهش قرار مى‏دهند- دستهایم را به گردنم بسته‏ام.
2- بجا آوردن مدح و ثناى خداوند- جلّ جلاله- پیش از درخواست حوایج. (1) در روایتى آمده است که امام صادق علیه السّلام فرمود: «هر گاه خواستید حاجتى از خداوند بخواهید، ابتدا مدح و ثناى پروردگار را بجا آورید، زیرا هر کس حاجتى از پادشاهى بخواهد، ابتدا نیکوترین گفتارى را در توان دارد، آماده نموده و بیان مى‏کند، پس هر گاه خواستید حاجتى از خدا بخواهید، ابتدا خداوند را ستوده و
                    مدح نموده و به تمام خیر و خوبى ثناى او را بگویید ...» (1) و نیز در روایت دیگر محمّد بن مسلم مى‏گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: «در کتاب و دست نوشت علىّ علیه السّلام آمده است که مدح و ستایش پیش از مسألت و خواستن حاجت است، پس هر گاه خواستید به درگاه خدا دعا کنید، ابتدا ثناى او را بگویید.» وى مى‏گوید عرض کردم: چگونه ثناى خدا را بگویم؟ فرمود: مى‏گویى:
 «یا من هو أقرب إلىّ من حبل الورید. یا من یحول بین المرء و قلبه، یا من هو بالمنظر الأعلى [و بالأفق المبین‏] یا من لیس کمثله شى‏ء»
- اى خدایى که از رشته رگ گردن به من نزدیکترى، اى کسى که میان انسان و قلبش حایل مى‏گردى و از او به او نزدیکترى، اى کسى که در تماشاگاه و منظر بلند [و در افق و کرانه آشکار] قرار دارى. اى خدایى که هیچ چیز همانند تو نیست. (2) و نیز در روایت دیگر معاویة بن عمّار مى‏گوید: از امام صادق علیه السّلام شنیدم که مى‏فرمود: «راه دعا کردن این است که ابتدا مدح و ثناى الهى را بجاى آورى سپس به گناهانت اقرار نمایى، آنگاه مسألت کنى. به خدا سوگند هیچ بنده‏اى با وجود اصرار بر گناه، از گناه خارج نمى‏گردد، و هیچ بنده‏اى از عهده گناه بیرون نمى‏آید مگر اینکه به گناه خویش اقرار و اعتراف کند.» (3) و نیز در روایت دیگر، حلبى مى‏گوید: به امام صادق علیه السّلام عرض کردم: کنیزى دارم که از او خوشم مى‏آید، ولى هر فرزندى از او متولّد مى‏شود مى‏میرد، و اینک پسرى از آن متولّد شده که شبها مى‏ترسد، و بیم دارم که او نیز زنده نماند و بمیرد.
امام صادق علیه السّلام فرمود: «چرا دعا نمى‏کنى؟ در پاسى از آخر شب برخیز و وضو بگیر و حقّ تمام اعضا را در وضو کاملا بجا آور، و نماز نیکو بگزار، پس از نماز ستایش خدا را بکن، مبادا که مدح و ستایش نکرده درخواست نمایى (و حضرت چند بار این جمله را تکرار فرمود) و دستور داد که ابتدا مدح و ثناى خدا را بگو پس از مدح و ستایش پروردگارت، بر پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله صلوات بفرست، سپس حاجتت را بخواه، که برآورده خواهد شد.
آیا نشنیده‏اى که وقتى رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله دید مردى نماز مى‏خواند، هنگامى آن مرد
                      
نمازش را تمام کرد بلافاصله رو به درگاه خدا کرد و حاجتش را درخواست نمود، پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: این بنده در انجام امر پروردگارش عجله و شتاب نمود.
و نیز بار دیگر آن حضرت دید کسى نماز مى‏خواند، و هنگامى که وى نمازش را تمام کرد، ابتدا پروردگارش را ستود، و پس از مدح و ثناى پروردگار بر پیامبرش صلّى اللَّه علیه و آله صلوات فرستاد، پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله دو بار فرمود: درخواست کن که حاجتت برآورده مى‏شود.» (1) 3- و از دیگر صفات دعاکننده اینکه: باید میل و رغبتش به دعاى پنهانى، بیشتر از رغبتش به دعاى آشکارا و در حضور مردم باشد.
البتّه این در صورتى است که دعاکننده در حال دعا، امر خویش را به خداوندى که مالک امور اوست، واگذار ننموده و از او درخواست نکرده باشد که هر کدام از دو حالت (پنهانى و یا آشکارا دعا کردن) را که مى‏خواهد در دل او قرار داده و به او افاضه کند؛ ولى اگر به صورت کامل صفت تفویض را داشته باشد، خداوند- جلّ جلاله- هر کردار و گفتارى را که براى او مى‏پسندد، به او الهام مى‏فرماید. و این امرى است که ما بالوجدان آن را دریافته، و عیانا بدان یقین و باور داریم. (2) در روایتى آمده که امام کاظم علیه السّلام فرمود: «یک بار پنهانى دعا نمودن، با هفتاد بار در حضور مردم دعا نمودن برابر است.» (3) و نیز در روایت دیگر آمده است که امام صادق علیه السّلام فرمود: «بزرگى ثواب دعا و تسبیح گفتن بنده بین خود و خدا را، جز خداوند- تبارک و تعالى- کسى نمى‏داند.» (4) و بالأخره در روایت دیگر، صفوان جمّال مى‏گوید امام صادق علیه السّلام فرمود:
 «خداوند- تبارک و تعالى- این امر [یعنى ولایت ائمّة علیهم السّلام‏] را بر اهل این گروه [یعنى شیعیان‏] به صورت نهانى واجب نموده، و هرگز آن را به صورت آشکارا نخواهد پذیرفت.
صفوان مى‏گوید امام صادق علیه السّلام فرمود: هنگامى که روز قیامت فرا مى‏رسد، «رضوان» یعنى دربان و کلید دار بهشت مى‏بیند که گروهى در بهشت هستند ولى از منظر او عبور نکرده‏اند و وى هنگام ورود به بهشت آنها را ندیده است، خطاب به‏
                    
آنها مى‏گوید: شما چه کسانى هستید و از کجا وارد بهشت شدید؟ آنان مى‏گویند:
کارى با ما نداشته باش، ما گروهى هستیم که در نهانى خدا را پرستیدیم، و خداوند نیز ما را به صورت پنهانى داخل بهشت فرمود.» (1) 4- مبرّا بودن از مظالم بندگان در حال دعا.
در روایت آمده که امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود: «خداوند- تبارک و تعالى- به عیسى بن مریم علیهما السّلام وحى فرمود که به جماعت [و یا اشراف‏] بنى اسرائیل بگو: که جز با قلبهایى پاکیزه و چشمان خاشع و دستهاى پاکیزه به خانه من وارد نشوند، و نیز به آنان بگو: دعاى هر کدام از شما را که حتّى از یک نفر چیزى را به ظلم و ستم گرفته باشد، اجابت نمى‏کنم.» 5- معذور ندانستن ظالم در ظلم خود.
زیرا در روایت آمده که امام صادق علیه السّلام فرمود: «هر کس، ظالمى را به واسطه ظلم و ستم او معذور بداند، خداوند شخصى را بر او مسلّط مى‏گرداند که به او ظلم و ستم نماید، و اگر دعا کند دعاى او مستجاب نمى‏گردد، و خداوند به واسطه ستم کشیدنش به او پاداش نمى‏دهد.» (2) 6- جبّار و سرکش نبودن دعاکننده.
زیرا در روایت آمده که امام صادق علیه السّلام فرمود: «خداوند- تبارک و تعالى- به حضرت داود علیه السّلام وحى نمود: به جبّاران و سرکشان بگو مرا یاد نکنند، زیرا هر بنده‏اى به یاد من باشد، من نیز از او یاد مى‏کنم، و اگر سرکشان مرا یاد کنند، آنان را یاد کرده و لعنتشان نموده و از رحمتم دور مى‏گردانم.» (3) 7- دعا با قلب پاک و نیّت صادق.
زیرا در روایتى عمر بن یزید [یا: مزید] مى‏گوید از امام صادق علیه السّلام شنیدم که مى‏فرمود: «مردى در بنى اسرائیل مدّت سه سال به درگاه خداوند دعا مى‏کرد که پسرى به او بدهد. وقتى دید که خدا دعایش را مستجاب نمى‏فرماید، گفت: اى پروردگار من، آیا از تو دورم و به من گوش فرا نمى‏دهى، یا به من نزدیکى و جوابم نمى‏دهى؟
                     
حضرت فرمود: کسى به خواب او آمد و به او گفت: مدّت سه سال است که با زبان بد و دشنام دهنده، و قلب متکبّر و ناپاک، و بدون اینکه نیّتت صادق باشد، خدا را مى‏خوانى، پس از اینها دست بکش و تقواى الهى را در دل پیشه کن، و نیّتت را نیکو گردان.
حضرت فرمود: آن مرد چنین کرد سپس به درگاه خداوند دعا نمود، و پسرى براى او متولّد شد.» (1) 8- دعا نکردن، در باره دفع ستمى که مثل آن را به دیگرى روا داشته باشد.
زیرا در روایتى علىّ بن سالم مى‏گوید از امام صادق علیه السّلام شنیدم که مى‏فرمود:
 «خداوند- تبارک و تعالى- فرمود: به عزّت و عظمتم سوگند، دعاى هیچ ستمدیده‏اى را در باره ستمى که به او شده، در حالى که به احدى مشابه آن ستم را نموده باشد، مستجاب نمى‏گردانم.» (2) 9- پرهیز دعاکننده از گناه بعد از دعا، تا مبادا گناهانش او را از نیل به آرزویش باز دارد.
در روایت آمده که امام باقر علیه السّلام فرمود: «همانا بنده، حاجتى از حوایج دنیوى را از خداوند- تبارک و تعالى- درخواست مى‏کند، و خداوند مى‏خواهد تا مدّت زمان مشخّص (نزدیک یا دور) آن حاجت را برآورد، سپس بنده در همان زمان گناهى را مرتکب مى‏شود، پس خداوند به فرشته‏اى که براى برآوردن حاجت او گماشته مى‏فرماید: حاجت او را برآورده مکن و او را از آن محروم گردان، زیرا او متعرّض خشم و غضب من شد، و مستحقّ محرومیّت گردید.» (3) 10- توبه از گناهان، و صلاح و صدق در حال دعا.
زیرا عثمان بن عیسى به نقل از برخى از اصحاب امام صادق علیه السّلام آورده است:
 «به حضرت عرض کردم: دو آیه در کتاب خدا هست که من تأویل آنها را نمى‏دانم. حضرت فرمود: آن دو کدامند؟ عرض کردم: فرمایش خداوند متعال که مى‏فرماید:
                  
ادْعُونِی، أَسْتَجِبْ لَکُمْ. «1» مرا بخوانید، تا دعایتان را اجابت کنم.
ولى من دعا مى‏کنم و مستجاب نمى‏گردد.
حضرت فرمود: آیا مقصودت این است که خداوند- تبارک و تعالى- خلف وعده مى‏نماید؟ عرض کردم: خیر.
فرمود: آیه دیگر کدام است. عرض کردم: گفتار خداوند متعال که مى‏فرماید:
وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ، وَ هُوَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ. «2»- و هر چه انفاق کنید، خداوند عوض آن را [به شما] برمى‏گرداند، و او بهترین روزى دهندگان است.
امّا من انفاق مى‏کنم و عوض آن را نمى‏بینم.
حضرت فرمود: آیا منظورت این است که خداوند خلف وعده نموده؟
عرض کردم: خیر.
فرمود: پس چه؟
عرض کردم: نمى‏دانم.
فرمود: لیکن من- ان شاء اللَّه تعالى- براى تو بیان مى‏کنم. توجّه داشته باش که اگر شما از دستورات خداوند اطاعت مى‏کردید و سپس دعا مى‏نمودید، مسلّما خداوند دعاى شما را مستجاب مى‏فرمود، ولى چون مخالفت و نافرمانى خدا را مى‏کنید لذا او دعایتان را مستجاب نمى‏نماید.
و امّا اینکه گفتى: انفاق مى‏کنید و عوض آن را نمى‏بینید، بدان که اگر شما مال را از راه حلال به دست آورده و سپس در راه حقّ و موارد درست انفاق مى‏نمودید، هر کس حتّى یک درهم انفاق مى‏کرد خداوند عوض آن را به او پس مى‏داد.
و اگر از سمت و سوى دعا او را مى‏خواندید، حتما دعاى شما را اجابت مى‏نمود، اگر چه نافرمان و گناهکار باشید.
                
 (1) وى مى‏گوید، عرض کردم: روش دعا کردن چیست؟ حضرت فرمود: هنگامى که نماز واجب را بجا آوردى، ستایش خدا را نموده و او را به بزرگى یاد کن و با تمام توان مدح و ثنایش را بگو، و بر پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله صلوات فرست و در صلوات بر او نهایت کوشش را بکن، و گواهى بده که حضرتش، رسالت خویش را به خوبى تبلیغ نموده، و بر ائمّه هدى علیهم السّلام درود بفرست، بعد از ستایش و ثناى خداوند و صلوات بر پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله عطایا و نیکیهاى خداوند نسبت به خود را یاد آور شده و نعمتهاى او را ذکر کن، آنگاه خدا را ستایش نموده و او را بر تمام این امور شکرگزارى کن، و بعد به تک تک گناهانت اعتراف نموده و به آنها و یا به هر کدام که به یاد دارى اقرار نما و به گناهانى که از یادت رفته و بر تو پوشیده است به صورت اجمالى اقرار کرده و از تمامى گناهانت به درگاه خداوند توبه کن، و تصمیم بگیر که هرگز به سوى آنها باز نگردى، و با حالت پشیمانى و نیّت صادق و احساس هراس و امیدوارى، از تمامى گناهانت طلب آمرزش کن. و بخشى از گفتارت این باشد:
 «اللّهمّ، إنّى أعتذر إلیک من ذنوبى، و أستغفرک و أتوب إلیک، فأعنّى على طاعتک، و وفّقنى لما أوجبت علىّ من کلّ ما یرضیک، فإنّى لم أر أحدا بلغ شیئا من طاعتک إلّا بنعمتک علیه قبل طاعتک؛ فأنعم علىّ بنعمة أنال بها رضوانک و الجنّة.»
- خداوندا، از گناهانم به درگاه تو پوزش مى‏خواهم، و از تو طلب آمرزش نموده و به سوى تو توبه مى‏کنم، پس مرا بر فرمانبرى از خود یارى فرما، و بر هر عمل که موجب خشنودى توست و بر من واجب نموده‏اى، موفّقم گردان، زیرا من هیچ کس را ندیده‏ام که به چیزى از اطاعتت نایل شده باشد، مگر اینکه تو پیش از آن، نعمتت را بر او ارزانى داشته‏اى، پس نعمتى را بر من ارزانى دار که به واسطه آن به خشنودى و بهشتت نایل گردم.
و بعد از همه اینها، خواسته‏هاى خویش را مسألت کن، و من امیدوارم که- ان شاء اللَّه تعالى- خداوند تو را محروم برنگرداند.»
                
 (1) توضیح دو نکته پیرامون حدیث گذشته الف- توضیح فرمایش مولایمان امام صادق- صلوات اللَّه علیه- که فرمود: «اگر از سمت و سوى دعا خدا را بخوانید، مسلّما دعایتان را اجابت مى‏نماید، اگر چه گناهکار باشید» این است که هر گاه بنده گناهکار خداوند- جلّ جلاله- را بخواند، خداوند دعاى او را مستجاب مى‏کند؛ ولى استجابت دعایش به تأخیر مى‏افتد؛ زیرا از سویى خداوند- جلّ جلاله- از بنده‏اش مى‏خواهد که توبه نموده و گناهان را ترک کند، و از سوى دیگر بنده مطالبى را با دعا از خدا درخواست مى‏نماید.
و وقتى امر چنین باشد، خداوند- جلّ جلاله- با زبان حال به بنده مى‏گوید: من از تو چیزى را که حقّ من است- یعنى توبه- مطالبه مى‏نمایم، و تو با دعا چیزى را که حقّ تو نیست از من درخواست مى‏کنى، پس وقتى تو چیزى را که من از تو مى‏خواهم و حقّ من است، به من نمى‏دهى، چگونه تعجّب مى‏کنى که من در برابر کیفر خوددارى کردن تو از دادن آنچه که من از تو درخواست نمودم، از دادن چیزى که تو از من مى‏خواهى و حقّ تو نیست خوددارى کنم؟! ب- توضیح گفتار امام صادق علیه السّلام پیرامون فرمایش خداوند- جلّ جلاله- که فرمود: «اگر روزى را از راه حلال به دست آورده و در راه حقّ و موارد درست انفاق مى‏نمودید، خداوند عوض آن را به شما برمى‏گرداند.»، آن است که اگر بنده چیزى را براى هواى نفس خویش کسب کند و خرج کند، و نیّتش از این کسب و هزینه کردن معامله با خداوند- جلّ جلاله- و امتثال امر او نباشد، گویى که اراده خداوند- جلّ جلاله- و حکمت او را در تدبیر بندگان و مخلوقات بر کنار انگاشته، پس چگونه عوض انفاق او بر عهده خداوند- جلّ جلاله- باشد؟ زیرا تنها در صورتى ضمانت آن بر عهده خداوند- جلّ جلاله- خواهد بود که بنده به خاطر امتثال امر الهى کسب نموده و به امر خدا در طاعت او انفاق کند. 11- حضور قلب، و تمایل نداشتن به دنیا.
زیرا در روایتى آمده: «حضرت موسى علیه السّلام بر روستایى از روستاهاى بنى اسرائیل‏
               
مى‏گذشت، دید که توانگران در حالى که لباسهایى بافته شده از مو پوشیده، و خاک بر سرشان مى‏ریزند، و بپا ایستاده‏اند، و به درگاه پروردگار اشک بر گونه‏هایشان جارى است. آن حضرت از روى ترحّم و دلسوزى برایشان گریست، و به درگاه پروردگار عرض کرد: اى معبود من، اینان بنى اسرائیل هستند که بسان کبوتر سخت مى‏گریند و ناله سر مى‏دهند، و همچون گرگ زوزه مى‏کشند، و همانند سگ عوعو مى‏کنند.
خداوند به او وحى فرمود: چرا چنین مى‏کنند؟ آیا به خاطر اینکه گنجینه من تمام شده است، یا اینکه داراییها و عنایاتم اندک شده، یا من مهربانترین مهربانها نیستم؟ لیکن به اطّلاع آنان برسان که من به آنچه در دلهایشان است آگاهم، آنان مرا مى‏خوانند در حالى که حضور قلب ندارند و دلهایشان از من غائب، و به دنیا مایل است.» 12- عدم غفلت و اشتغال نداشتن به امور بیهوده.
زیرا در حدیث آمده که پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: «با حالتى که به اجابت دعا یقین دارید دعا کنید، و بدانید که خداوند هرگز دعاى کسى را که قلبش از خدا غافل و به امور بیهوده مشغول باشد، مستجاب نمى‏فرماید.» 13- ترک نکردن امر به معروف و نهى از منکر.
زیرا در روایت آمده که پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: «بى‏گمان یا امر به معروف و نهى از منکر خواهید نمود، و یا خداوند اشرارتان را بر نیکانتان مسلّط خواهد نمود، و در این هنگام نیکانتان دعا خواهند نمود ولى دعاى آنان مستجاب نخواهد شد.» 14- نفرین نکردن بر دوست.
زیرا در حدیث آمده که رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: «از خدا خواستم که نفرین دوست بر دوست خویش را مستجاب نگرداند.» 15- پاکیزه ساختن خوراک و پرهیز از حرام خوارى.
زیرا روایت شده که امام صادق علیه السّلام فرمود: «هر گاه کسى از شما خواست که دعایش مستجاب شود، کسب خویش را [از مال حرام‏] پاکیزه نموده، و از عهده‏
               
مظالم مردم بیرون شود، زیرا دعاى بنده‏اى که در شکمش مال حرام، یا در نزد او مظلمه‏اى براى احدى از بندگان خدا است، به سوى خدا بالا نمى‏رود و مستجاب نمى‏گردد.» و نیز در روایتى آمده پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: «هر گاه خوراک دعاکننده حرام باشد و غذاى حرام مصرف کند، کى دعاى او مستجاب مى‏گردد؟!» 16- داشتن انگشترى نقره با نگین فیروزه.
زیرا در حدیث آمده که امام صادق علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله به نقل از خداوند سبحان فرمود: «همانا من شرم دارم دست بنده‏اى را که در آن انگشترى فیروزه است و به سوى آسمان بلند کرده، نومید برگردانم.» 17- داشتن انگشترى عقیق.
روایت شده که امام صادق علیه السّلام فرمود: «هیچ دستى محبوبتر از دستى که در آن انگشترى عقیق باشد، به سوى خداوند- عزّ و جلّ- بلند نشده است.» 18- دعا نکردن پیرامون قطع ارتباط با خویشاوندى که قطع آن جایز نیست.
زیرا در باره اعمال شب نیمه شعبان و غیر آن روایت شده که: «دعا در آن شب مستجاب مى‏شود، مگر دعاى کسى که قطع ارتباط با خویشاوندان خود نموده، و یا در باره قطع رابطه دعا نماید.» 19- در نظر داشتن مقصود خداوند- جلّ جلاله- از دعا و مقدّم داشتن آن بر خواست خود.
به عنوان مثال: وقتى بیمار شد، مقصودش از دعا کردن براى تندرستى‏اش، صرف زنده ماندن براى خواسته‏هاى نفسانى زودگذر و دنیایى که او را از آخرتش باز مى‏دارد، نباشد؛ بلکه براى این دعا کند که بر اساس اراده خداوند- جلّ جلاله- که همان طاعت و عبادت اوست، زنده بماند.
و مثال دیگر اینکه: وقتى فرزند و یا کسى که در نزد او عزیز است بیمار شد، دعا کردنش براى تندرستى آنان، به خاطر میل نفسانى خود به زنده ماندن آنان در امورى که به مصلحت آنهاست، یا لذّت و شیرین کامى خود، یا براى اینکه مبادا کسى به او
شماتت کند، و مقاصدى از این قبیل نباشد، بلکه دعایش براى تندرستى آنان براى این باشد که ایشان بر اساس طاعت و اراده و نظام حکمت خداوند- جلّ جلاله- پایدار و زنده باشند.
ناگفته نماند که ممکن است براى برخى به محض اطّلاع از شرایط اجابت دعا که یاد آور شدیم، زود حالت یأس دست دهد، یا بر بعضى از این روایات خرده بگیرند.
در جواب مى‏گوییم: توجّه داشته باش که اینها همگى شرایط دعایى است که:
الف- مسلّما مستجاب مى‏شود.
ب- یا بزودى مستجاب شده و ثمره مى‏دهد.
ج- یا درست همان چیزى که درخواست مى‏شود و نه عوض آن، حاصل مى‏شود.
د- یا تنها کسى که حاجت بسیار دارد، نیازمند این همه احتیاط کارى است.
ه- با توجیه‏هاى دیگر از این قبیل که سازگار با تصدیق این روایات باشد.
و گر نه مسلّما مى‏دانیم که خداوند متعال دعاى ابلیس را با وجود اصرار بر گناه، و نیز دعاى افراد بسیارى را که هنگام دعا کردن تمام این شروط را نداشته‏اند اجابت فرموده است.
در هر حال، سزاوار است که انسان هنگام مناجات، در تحصیل این شروط بکوشد، تا براى برآورده شدن حاجت خود- ان شاء اللَّه تعالى- احتیاط کارى لازم را رعایت کرده باشد.
کتاب ادب حضور